PRAWA KONSUMENTA – uprawnienia w razie wady zakupionego produktu
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego za wady sprzedanych rzeczy. Jednakże w praktyce prawa konsumenta nie zawsze są w pełni respektowane, a dochodzenie roszczeń bywa utrudnione. Wobec braku wiedzy na temat przysługujących uprawnień, podważenie decyzji sprzedawcy może okazać się niemożliwe. Aby zwiększyć szanse obrony w przypadku odmowy przyjęcia lub uznania reklamacji, warto poznać przysługujące konsumentom prawa.
Po pierwsze wskazać należy na dwie możliwości dochodzenia roszczeń w przypadku wad zakupionych produktów. Roszczenia można oprzeć na zasadach rękojmi za wady produktu lub posłużyć się odpowiedzialnością gwarancyjną. O ile odpowiedzialność na podstawie gwarancji udzielana jest przez gwaranta (producenta/sprzedawcę/dystrybutora) dobrowolnie, o tyle uprawnienia z rękojmi za wady produktów wynikają z powszechnie obowiązujących przepisów i nie ma możliwości wyłączenia odpowiedzialności w stosunku do konsumentów. Jeśli zatem na dany produkt nie udzielono gwarancji (lub upłynął termin ochrony gwarancyjnej), zawsze można skorzystać z rękojmi. Wybór jednego z powyższych uprawnień tj. rękojmia lub gwarancja (o ile została udzielona) należy do konsumenta, albowiem uprawnienia te przysługują niezależnie.
Warunki skorzystania z gwarancji są określane w załączonym do produktu dokumencie gwarancyjnym, który określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w gwarancji (np. co do jakości rzeczy, funkcjonalności itp.). Obowiązki gwaranta mogą polegać np. na konieczności dokonania zwrotu zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie.
Jeśli w gwarancji nie określono uprawnień przysługujących w razie stwierdzenia wad produktu, zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego, przewidujące że udzielając gwarancję co do jakości rzeczy sprzedanej, gwarant zobowiązany jest do usunięcia wady rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym (czas gwarancji zależy od swobodnej decyzji gwaranta, jeśli jednak terminu nie określono gwarancja obowiązuje przez dwa lata). Ponadto jeżeli w gwarancji inaczej nie zastrzeżono, odpowiedzialność obejmuje tylko wady powstałe z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy.
Chcąc skorzystać z gwarancji należy produkt dostarczyć na koszt gwaranta do miejsca wskazanego w gwarancji lub do miejsca, w którym rzecz została wydana i (najczęściej jest to siedziba gwaranta). Jeśli w gwarancji nie oznaczono czasu na rozpatrzenie reklamacji, reklamacja powinna ostać rozpatrzona niezwłocznie, nie później niż w terminie czternastu dni, licząc od dnia dostarczenia rzeczy.
Co ważne wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi, a w razie skorzystania z uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta uznania reklamacji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie. W przypadku zatem negatywnie rozpatrzonej reklamacji z tytułu gwarancji, można wystąpić z roszczeniami z rękojmi.
Z tytułu rękojmi odpowiedzialność ponosi sprzedawca rzeczy i to do niego należy skierować reklamację. Sprzedawca odpowiada, jeśli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną, która polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową, w szczególności jeżeli rzecz nie ma właściwości, które powinna mieć lub nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, (np. przedstawiając próbkę lub wzór) albo nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy (przy braku zastrzeżenia sprzedawcy co do takiego przeznaczenia) albo została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Jeżeli produkt jest wadliwy, kupujący może skierować wobec sprzedawcy następujące roszczenia: wymiana towaru na nowy, naprawienie towaru, obniżenie ceny lub odstąpienie od umowy. Sprzedawca może nie uznać żądania obniżenie ceny albo odstąpienia od umowy, jeżeli niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz albo wadę usunie. Jednakże jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana, sprzedawca nie może odmówić konsumentowi odstąpienia od umowy lub obniżenia ceny. Uprawnienie do odstąpienia od umowy nie przysługuje jednak, jeżeli wada jest nieistotna.
Dodatkowo konsument (czyli osoba, która zakupu dokonała nie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą), może swobodnie dokonać wyboru między żądaniem usunięcia wady a wymiany rzeczy na wolną od wad.
Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat od dnia sprzedaży (termin wynosi pięć lat w zakresie wad nieruchomości).
Pamiętać należy, że w przypadku przedsiębiorców zakres rękojmi może być ograniczony bądź zupełnie wyłączony.
Decyzja o tym czy skorzystać z gwarancji czy rękojmi wymaga każdorazowego przeanalizowania warunków wynikających z gwarancji. Uprawnienia przysługujące konsumentom z tytułu rękojmi nie mogą być ograniczone, mogą zatem być bardziej korzystne niż te zawarte w gwarancji. Na gwarancję warto zwrócić uwagę w przypadku upływu terminu do dochodzenia roszczeń z rękojmi.