Czy policja ma uprawnienia do przeprowadzania masowej kontroli trzeźwości kierowców?
Prawo o ruchu drogowym przewiduje, że do zadań Policji należy czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie. Policjant, w związku z wykonywaniem powyższych czynności uprawniony jest m.in. do żądania od kierującego pojazdem (lub innej osoby jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem) poddania się badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu.
Zgodnie z ustawą badanie poziomu zawartości w organizmie alkoholu przeprowadzić należy przy użyciu urządzeń elektronicznych dokonujących pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu (alkomaty) lub na podstawie badania krwi lub moczu (jeżeli stan osoby podlegającej badaniu uniemożliwia jego przeprowadzenie urządzeniem elektronicznym lub osoba ta odmawia poddania się takiemu badaniu). Badanie można wykonać również w razie braku zgody kierującego, o czym należy pamiętać odmawiając zgody na badanie.
W sprawie szczegółowych zasad przeprowadzenia badania Prawo o ruchu drogowym odsyła do ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Ustawa ta określa tylko dwa przypadki, w których może dojść do badania trzeźwości. Po pierwsze w razie przyjęcia do izby wytrzeźwień, a po drugie w razie podejrzenia, że przestępstwo zostało popełnione po spożyciu alkoholu. Zgodnie z tym Policji wolno badać trzeźwość kierowców tylko wtedy, jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie co do tego, że kierowca prowadzi samochód w stanie nietrzeźwości.
W efekcie przywołane przepisy kwestionowane są jako podstawa do przeprowadzenia prewencyjnych kontroli drogowych, w sytuacji kiedy nic nie wskazuje na to, że kierowca prowadzi po spożyciu alkoholu (np. „akcji trzeźwy poranek”, podczas której policja zatrzymuje wszystkich kierowców, a nie jedynie tych, co do których istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa). Trudno w tym przypadku uznać, że każdy kontrolowany kierowca jest podejrzany o popełnienie przestępstwa. Policja uzasadniając legalność kontroli wskazuje, że jednocześnie ze sprawdzeniem stanu trzeźwości, kontrolowane są dokumenty i stan techniczny pojazdu.
W sprawie wielokrotnie interweniował już Rzecznik Praw Obywatelskich, wskazując na konieczność zmiany przepisów bądź zaprzestania prowadzenia kontroli prewencyjnych. Do czasu zmiany przepisów, legalność przeprowadzania masowych kontroli trzeźwości może być kwestionowania. Pamiętać przy tym należy, że odmowa dobrowolnego zbadania stanu trzeźwości może się spotkać z przymusowym pobraniem krwi. Badanie alkomatem nie jest uciążliwe, zaś głównym celem przyświecającym prowadzeniu akcji kontroli trzeźwości jest wyeliminowanie z ruchu drogowego kierowców prowadzących pod wpływem alkoholu, czyli stwarzających niebezpieczeństwo w ruchu.